Wpływ cukrzycy na jamę ustną 

Cukrzyca to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób przewlekłych na świecie. Według najnowszych danych Światowej Organizacji

Zdrowia (WHO), w 2023 roku na cukrzycę cierpiało ponad 540 milionów osób na całym świecie, a liczba ta wciąż rośnie. W Polsce cukrzycę ma około 3,5 miliona osób, z czego wiele może być niezdiagnozowanych. Wpływ tej choroby nie ogranicza się jedynie do poziomu glukozy we krwi – cukrzyca ma także istotny wpływ na zdrowie jamy ustnej.

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Wynika z niedoboru lub nieprawidłowego działania insuliny – hormonu odpowiedzialnego za regulację stężenia glukozy. Możemy wyróżnić dwa główne typy cukrzycy:

Typ 1: Choroba autoimmunologiczna, w której organizm atakuje własne komórki beta trzustki produkujące insulinę.

Typ 2: Wynik głównie niezdrowego stylu życia, otyłości i insulinooporności.

Cukrzyca a zdrowie jamy ustnej – mechanizmy i konsekwencje

Cukrzyca to choroba metaboliczna, która oddziałuje na cały organizm, w tym na zdrowie jamy ustnej. Osoby z cukrzycą są bardziej narażone na szereg problemów stomatologicznych, a ich rozwój często wynika z podwyższonego poziomu glukozy we krwi oraz osłabionego układu odpornościowego.

1. Choroby dziąseł (zapalenie dziąseł i przyzębia)

Choroby przyzębia, takie jak zapalenie dziąseł (gingivitis) i zapalenie przyzębia (periodontitis), są jednymi z najczęstszych powikłań w jamie ustnej u pacjentów z cukrzycą.
Oto, jak cukrzyca wpływa na ich rozwój: • Wysoki poziom glukozy w ślinie: Sprzyja namnażaniu bakterii w płytce nazębnej, co prowadzi do stanów zapalnych dziąseł. • Obniżona odporność: Organizm pacjentów z cukrzycą ma trudności z zwalczaniem infekcji bakteryjnych, co sprawia, że stany zapalne rozwijają się szybciej i są trudniejsze do wyleczenia. • Proces zapalny: Przewlekły stan zapalny w obrębie dziąseł może prowadzić do zaniku kości, utraty tkanek podporowych zęba i, w efekcie, do jego utraty. Badania wskazują, że istnieje dwukierunkowa relacja między cukrzycą a chorobami przyzębia: • Nieleczone choroby przyzębia mogą pogarszać kontrolę glikemii. • Słabo kontrolowana cukrzyca zwiększa ryzyko zaawansowanego zapalenia przyzębia.

2. Suchość w jamie ustnej (kserostomia)

Cukrzyca często prowadzi do zmniejszenia produkcji śliny, co skutkuje suchością w jamie ustnej. Ślina pełni kluczowe funkcje ochronne: • Zmywa resztki pokarmowe i bakterie. • Neutralizuje kwasy produkowane przez bakterie. • Dostarcza minerały potrzebne do remineralizacji szkliwa. Brak wystarczającej ilości śliny zwiększa ryzyko: • Próchnicy, szczególnie w okolicach szyjek zębów. • Uszkodzenia błon śluzowych, co może prowadzić do bolesnych owrzodzeń. • Infekcji grzybiczych, np. kandydozy, które są częstym problemem u osób z suchością jamy ustnej.

3. Próchnica zębów

Wysoki poziom cukru we krwi i ślinie tworzy idealne warunki do namnażania bakterii próchnicotwórczych, takich jak Streptococcus mutans. Dodatkowo: • Suchość w jamie ustnej nasila rozwój próchnicy. • Nieprawidłowa dieta, często bogata w cukry proste, może przyspieszać demineralizację szkliwa.

4. Wolniejsze gojenie się ran

Cukrzyca wpływa na mikrokrążenie, co skutkuje gorszym ukrwieniem tkanek. W praktyce oznacza to, że: • Rany po zabiegach stomatologicznych, takich jak ekstrakcje zębów czy zabiegi chirurgiczne na dziąsłach, goją się wolniej. • Ryzyko zakażenia rany jest znacznie wyższe.

5. Infekcje grzybicze

Osoby z cukrzycą są bardziej narażone na infekcje grzybicze, takie jak kandydoza jamy ustnej. Sprzyja temu: • Wysoki poziom cukru w ślinie, który stanowi doskonałą pożywkę dla grzybów z rodzaju Candida. • Osłabienie układu odpornościowego, które utrudnia organizmowi walkę z zakażeniami.

6. Halitoza (nieświeży oddech)

Nieprzyjemny zapach z ust jest częstym problemem u osób z cukrzycą. Może wynikać z: • Obecności stanów zapalnych dziąseł. • Suchości w jamie ustnej. • Ketozowego zapachu charakterystycznego dla kwasicy ketonowej (w ciężkich przypadkach cukrzycy). 7. Zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej U pacjentów z cukrzycą mogą występować zmiany takie jak: • Zgrubienia nabłonka (leukoplakia). • Zwiększona podatność na uszkodzenia mechaniczne i infekcje.​

Dlaczego kontrola cukrzycy jest kluczowa dla zdrowia jamy ustnej?

Dobra kontrola poziomu cukru we krwi może zapobiegać wielu problemom w jamie ustnej. Osoby z dobrze kontrolowaną cukrzycą mają mniejsze ryzyko zapalenia dziąseł i przyzębia, a ich rany goją się szybciej.

Jak dbać o zdrowie jamy ustnej przy cukrzycy?

Dobra kontrola poziomu cukru we krwi to klucz do utrzymania zdrowych zębów i dziąseł. Oto najważniejsze zalecenia:

1. Regularne szczotkowanie i nitkowanie zębów: Myj zęby co najmniej dwa razy dziennie, a nitkowanie wykonuj przynajmniej raz dziennie, aby usunąć resztki pokarmowe i płytkę bakteryjną.
2. Zadbaj o kontrolę glikemii: Regularnie monitoruj poziom cukru we krwi i stosuj się do zaleceń lekarza diabetologa.
3. Regularne wizyty u stomatologa: Zgłaszaj się na kontrole przynajmniej co 6 miesięcy, a jeśli zauważysz krwawienie dziąseł, zgłoś się wcześniej.
4. Stosowanie płukanek przeciwbakteryjnych: Używaj płukanek do jamy ustnej, które mogą zmniejszać liczbę bakterii i wspierać zdrowie dziąseł.
5. Zdrowa dieta: Ogranicz spożycie cukrów prostych, które sprzyjają próchnicy i pogarszają kontrolę cukrzycy. Włącz do diety warzywa i produkty bogate w błonnik.
6. Rzucenie palenia: Nikotyna zwiększa ryzyko rozwoju chorób przyzębia, zwłaszcza u osób z cukrzycą. Nowoczesne spojrzenie na leczenie i prewencję Badania naukowe podkreślają, że interdyscyplinarna współpraca między lekarzami diabetologami a stomatologami jest kluczowa w poprawie zdrowia jamy ustnej pacjentów z cukrzycą. Regularne badania periodontologiczne i edukacja pacjentów mogą znacząco zmniejszyć częstość powikłań związanych z przyzębiem.

Jakie działania powinien podjąć pacjent?

1. Współpraca interdyscyplinarna

• Stomatolog - higienistka- diabetolog: Regularna wymiana informacji między tymi specjalistami pozwala na lepsze zrozumienie stanu zdrowia pacjenta. Stomatolog, wykrywając objawy takie jak częste zapalenia dziąseł czy suchość w jamie ustnej, może skierować pacjenta do diabetologa w celu diagnozy lub poprawy leczenia cukrzycy.​ Higienistka stomatologiczna edukuje odnośnie higieny jamy ustnej, pomaga w doborze odpowiednich akcesorii do higieny jamy ustnej oraz pilnuje aby pacjent regularnie uczęszczał na zabiegi higienizacji. • Dietetyk: Zmiana nawyków żywieniowych nie tylko pomaga w kontroli glikemii, ale także zmniejsza ryzyko próchnicy i stanów zapalnych dziąseł. • Edukator diebetologiczny: Organizacja warsztatów czy webinarów dla pacjentów z cukrzycą dotyczących higieny jamy ustnej jest coraz bardziej popularna i skuteczna.

2. Nowoczesne technologie w diagnostyce i leczeniu

• Testy diagnostyczne z krwi i śliny: Coraz częściej stosuje się specjalistyczne testy z próbki śliny, które mogą wskazywać poziom glukozy, markerów zapalnych lub ryzyko wystąpienia chorób przyzębia. • Laseroterapia w leczeniu chorób przyzębia: Lasery pozwalają na mniej inwazyjne leczenie stanów zapalnych, co jest szczególnie korzystne dla pacjentów z cukrzycą, którzy wolniej się goją. • Leki wspomagające regenerację tkanek: Stosowanie specjalnych preparatów wspierających gojenie ran dziąsłowych (np. żele z kwasem hialuronowym) zyskuje na popularności. • Aplikacje mobilne i telemedycyna: Aplikacje dla pacjentów z cukrzycą coraz częściej oferują również funkcje przypominające o higienie jamy ustnej czy wizytach u dentysty.

3. Profilaktyka oparta na dowodach naukowych

• Indywidualne plany higieny jamy ustnej: Każdy pacjent z cukrzycą powinien otrzymać dostosowany do swoich potrzeb plan higieny, obejmujący odpowiednie szczoteczki, nici dentystyczne oraz płukanki. • Probiotyki wspomagające zdrowie jamy ustnej: Coraz więcej badań wskazuje, że probiotyki mogą redukować liczbę patogenów odpowiedzialnych za choroby dziąseł, wspierając równowagę mikroflory jamy ustnej. • Edukacja pacjenta: Programy edukacyjne dla osób z cukrzycą, zwłaszcza prowadzone przez higienistki stomatologiczne, są coraz bardziej skuteczne w poprawie świadomości o wpływie cukrzycy na zdrowie jamy ustnej.

4. Nowoczesne podejście do terapii periodontologicznej

• Zastosowanie probiotyków: Wprowadzenie probiotyków do leczenia periodontologicznego pomaga w odbudowie zdrowej flory bakteryjnej w jamie ustnej. • Przygotowanie do zabiegów chirurgicznych: W przypadku konieczności zabiegów w jamie ustnej pacjenci z cukrzycą wymagają dokładnej oceny poziomu cukru we krwi i czasami krótkotrwałej zmiany terapii farmakologicznej w porozumieniu z diabetologiem. Dbanie o zdrowie jamy ustnej jest integralną częścią skutecznego zarządzania cukrzycą. Dzięki właściwej higienie, kontroli poziomu cukru i regularnym wizytom u specjalistów, pacjenci mogą cieszyć się zdrowym uśmiechem przez cały rok.

Źródła i literatura naukowa:

1. Chapple, I. L. C., & Genco, R. (2013). Diabetes and periodontal diseases: Consensus report of the Joint EFP/AAP workshop on periodontitis and systemic diseases. Journal of Clinical Periodontology.
2. Löe, H. (1993). Periodontal disease. The sixth complication of diabetes mellitus. Diabetes Care.
3. International Diabetes Federation (IDF): Diabetes Atlas 2023 – najnowsze dane epidemiologiczne o cukrzycy na świecie.
4. Preshaw, P. M., et al. (2012). Periodontitis and diabetes: a two-way relationship. Diabetologia.
5. Polskie Towarzystwo Stomatologiczne (PTS): Rekomendacje dotyczące opieki stomatologicznej u pacjentów z cukrzycą.