Wpływ otyłości na jamę ustną – okiem higienistki stomatologicznej

Otyłość, będąca przewlekłym schorzeniem metabolicznym, wpływa nie tylko na ogólny stan zdrowia, ale także na kondycję jamy ustnej. Związana z nią dysregulacja hormonalna, przewlekły stan zapalny i zmiany mikrobiologiczne przyczyniają się do rozwoju licznych schorzeń, w tym chorób dziąseł, przyzębia oraz próchnicy.

Otyłość a choroby przyzębia i dziąseł

Badania naukowe wykazują wyraźny związek między otyłością a większym ryzykiem chorób przyzębia, które dotyczą zarówno dziąseł, jak i tkanek głębszych (więzadeł przyzębia, cementu korzeniowego oraz kości wyrostka zębodołowego).

Mechanizmy te obejmują:

Dysfunkcje immunologiczne i przewlekły stan zapalny :U osób otyłych tkanka tłuszczowa, szczególnie w okolicy brzusznej, staje się aktywnym narządem endokrynnym produkującym cytokiny prozapalne, takie jak:
• Interleukina-6 (IL-6) – aktywuje procesy zapalne w tkankach dziąseł i prowadzi do degradacji kolagenu.
• Czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α) – upośledza regenerację tkanek przyzębia, zwiększając ryzyko ich utraty.
Zwiększone ryzyko stresu oksydacyjnego
U osób z otyłością obserwuje się podwyższony poziom reaktywnych form tlenu (ROS), które uszkadzają komórki dziąseł, przyspieszając procesy zapalne i degeneracyjne.
Zmiany w mikrobiocie jamy ustnej
Otyłość wpływa na skład bakteryjny płytki nazębnej. Badania wskazują, że u osób z nadmierną masą ciała dochodzi do zwiększenia kolonizacji przez bakterie chorobotwórcze, takie jak:
• Porphyromonas gingivalis – bakteria odpowiedzialna za rozwój zapalenia przyzębia,
• Treponema denticola i Tannerella forsythia, które nasilają destrukcję tkanek przyzębia.

Próchnica a otyłość

Otyłość sprzyja również rozwojowi próchnicy poprzez:

Nieprawidłowe nawyki żywieniowe – wysoka podaż cukrów prostych zwiększa produkcję kwasów przez bakterie próchnicotwórcze (Streptococcus mutans), co prowadzi do demineralizacji szkliwa.
Częstsze podjadanie – skraca czas potrzebny na neutralizację kwasów w jamie ustnej, co zwiększa ryzyko erozji zębów.

Dziąsła i ich stan u osób otyłych

Stan dziąseł u osób z otyłością jest wyraźnie gorszy w porównaniu do osób z prawidłową masą ciała. Dochodzi do częstszego występowania:

Zapalenia dziąseł (gingivitis) – początkowej fazy chorób przyzębia, objawiającej się zaczerwienieniem, obrzękiem oraz krwawieniem dziąseł.
Utraty przyczepu dziąsłowego – wynikającej z degradacji więzadeł przyzębia oraz resorpcji kości wyrostka zębodołowego.

Hormonalne tło związku otyłości z jamą ustną

Insulinooporność, często towarzysząca otyłości, prowadzi do zaburzeń hormonalnych, które nasilają stany zapalne w jamie ustnej. U osób z otyłością częściej obserwuje się:

Podwyższony poziom leptyny – mimo że hormon ten jest naturalnym czynnikiem przeciwzapalnym, jego nadmiar w otyłości prowadzi do rozwoju stanu przewlekłego zapalenia.
Zmniejszony poziom adiponektyny – białka działającego ochronnie na tkanki przyzębia, którego niedobór nasila procesy degeneracyjne.

Profilaktyka i postępowanie

Dla ograniczenia negatywnego wpływu otyłości na zdrowie jamy ustnej zaleca się:

Zbilansowaną dietę bogatą w błonnik, zdrowe tłuszcze i białko przy ograniczeniu cukrów prostych.

Regularną higienę jamy ustnej – szczotkowanie, nitkowanie oraz stosowanie płukanek antybakteryjnych, które zmniejszają liczebność patogennej mikroflory.

Regularne wizyty u stomatologa w celu wczesnego wykrycia zmian w dziąsłach i przyzębiu.

Zmniejszenie masy ciała, co wpływa na obniżenie poziomu cytokin prozapalnych i poprawę regeneracji tkanek.

Podsumowanie

Otyłość jest nie tylko czynnikiem ryzyka chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie, ale również znacząco wpływa na zdrowie jamy ustnej. Osoby z otyłością częściej borykają się z chorobami dziąseł, przyzębia oraz próchnicą. Zrozumienie tego związku pozwala na wprowadzenie skutecznych działań profilaktycznych i terapeutycznych, które poprawią jakość życia pacjentów.

Źródła i literatura naukowa: